Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB): Belirtiler, Nedenler ve Tedavi Yöntemleri

Giriş

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Nedir?

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çocukluk çağında başlayan ve yetişkinlikte de devam edebilen, dikkat eksikliği, aşırı hareketlilik ve dürtüsellik gibi belirtilerle kendini gösteren nörogelişimsel bir bozukluktur. DEHB, çocuğun akademik, sosyal ve duygusal yaşamını olumsuz etkileyebilir.

DEHB Belirtileri

DEHB belirtileri genellikle üç ana başlık altında toplanır:

1. Dikkat Eksikliği:

Görevleri bitirmekte güçlük çekme
Detaylara dikkat etmemek veya hata yapmak
Uzun süre dikkat gerektiren aktivitelerden kaçınma
Dinlemiyor gibi görünme
Eşyaları sık sık kaybetme

2. Hiperaktivite:

Yerinde duramama, sürekli hareket halinde olma
Uygunsuz zamanlarda koşma veya tırmanma isteği
Sessizce oyun oynayamama veya sessiz kalamama
Enerji seviyesinin aşırı yüksek olması

3. Dürtüsellik:

Sırasını beklemekte zorlanma
Başkalarının sözünü kesme veya araya girme
Düşünmeden ani kararlar alma ve davranışlar sergileme
Bu belirtiler, çocuğun günlük yaşamını ve ilişkilerini etkileyebilecek kadar şiddetli olduğunda DEHB tanısı konulabilir.

DEHB’nin Nedenleri

DEHB’nin kesin nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik ve çevresel faktörlerin önemli rol oynadığı düşünülmektedir:

Genetik Yatkınlık: DEHB’nin ailesel geçiş gösterdiği, aynı aileden birden fazla kişide görülebildiği bilinmektedir.
Beyin Yapısı ve Fonksiyonu: DEHB’li çocukların beyinlerinde, özellikle dikkat ve kontrol süreçlerini yöneten bölgelerde farklılıklar olabileceği araştırmalarla ortaya konmuştur.
Çevresel Faktörler: Gebelik sırasında sigara, alkol kullanımı veya doğum komplikasyonları gibi faktörler DEHB riskini artırabilir.

DEHB Tanı Süreci

DEHB tanısı, uzman bir doktor veya çocuk psikoloğu tarafından kapsamlı bir değerlendirme sonucunda konur. Bu süreç genellikle şunları içerir:

Ebeveyn ve Öğretmen Görüşmeleri: Çocuğun davranışları hakkında geri bildirim almak
Gözlem ve Testler: Çocuğun dikkat, dürtüsellik ve hiperaktivite düzeyini ölçen özel testlerin uygulanması
Tıbbi Geçmiş: Çocuğun geçmiş tıbbi durumu ve aile öyküsü

Tedavi Yöntemleri

DEHB tedavisi, genellikle çok yönlü bir yaklaşımla yapılır. Başlıca tedavi yöntemleri şunlardır:

İlaç Tedavisi: DEHB belirtilerini hafifletmek için kullanılan ilaçlar, genellikle merkezi sinir sistemi uyarıcılarıdır. Bu ilaçlar, dikkat ve odaklanma becerilerini artırabilir.
Davranış Terapisi: Çocukların sosyal becerilerini geliştirmelerine, dürtü kontrolünü öğrenmelerine ve dikkat sürelerini artırmalarına yardımcı olan terapiler.
Eğitimsel Destek: Okulda ek destek almak, çocuğun akademik başarısını ve sosyal uyumunu artırabilir. Özel eğitim programları ve bireyselleştirilmiş eğitim planları (IEP) bu bağlamda kullanılabilir.
Ebeveyn Eğitimi ve Danışmanlık: Ebeveynlerin DEHB hakkında bilinçlenmesi, evdeki desteği artırır ve çocukla daha iyi iletişim kurmalarına yardımcı olur.

Ebeveynler İçin Öneriler

DEHB’li çocuğa sahip ebeveynler için bazı öneriler şunlardır:

Düzenli Bir Program Oluşturun: Günlük aktiviteler için sabit bir program yapmak, çocuğunuzun rutin oluşturmasına yardımcı olabilir.
Net ve Kısa Talimatlar Verin: Çocuğunuza görevler verirken kısa ve net talimatlar kullanın.
Olumlu Pekiştirme Kullanın: İyi davranışları teşvik etmek için ödül sistemi kullanabilirsiniz.
Sabırlı Olun ve Empati Kurun: Sabırlı Olun ve Empati Kurun: DEHB’li çocuklar ekstra sabır ve anlayış gerektirir. Onlara karşı empatiyle yaklaşarak özgüvenlerini destekleyin.

Sonuç

DEHB, çocukların yaşam kalitesini etkileyebilen bir bozukluk olmasına rağmen, doğru müdahalelerle yönetilebilir. Ebeveynler, öğretmenler ve sağlık profesyonelleri arasındaki işbirliği, çocuğun sosyal, duygusal ve akademik gelişimini desteklemede kritik öneme sahiptir.

Kaynakça

Barkley, R. A. (2015). Attention-Deficit Hyperactivity Disorder: A Handbook for Diagnosis and Treatment.

American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5).

Brown, T. E. (2013). A New Understanding of ADHD in Children and Adults: Executive Function Impairments.